موسس مرکز بررسی‌های اسلامی

شریعتمدارى، آیت ‏الله علامه طباطبائى و بزرگانى دیگر تلمذ نمود و به دریافت اجازاتى در امور حسبیّه (منوط به اذن فقها) نائل آمد. در مراحل علمى بالاتر، ایشان درجه اجتهاد و اجازه نقل حدیث را از علماء و مراجع بزرگ نجف و قم و مشهد، از جمله امام خمینى و آیات عظام : سیدابوالقاسم خوئى، سیدشهاب ‌الدین نجفى مرعشى، سیدمحمدکاظم شریعتمدارى، سیدمحمدهادى میلانى، سیدمحمدصادق روحانى و آیت ‏الله شیخ آقا بزرگ تهرانى، آیت‏ الله شیخ مرتضى حائرى، آیت‏ الله سیداحمد زنجانى، آیت ‏الله میرزا عبدالجواد جبل عاملى، آیت ‏الله میرزا ابوالفضل زاهدى قمى و دیگران، دریافت نمود.

استاد بیش از 80 جلد کتاب به زبان فارسی و عربی (علاوه بر صدها مقاله در نشریات اسلامى ایران و جهان اسلام) تألیف کرده اند که بیش از 40 جلد آن، تاکنون بارها در داخل و خارج منتشر شده و بعضى از آن ها بیش از 30 بار تجدید چاپ شده اند. علاوه بر تألیفات و ترجمه‏ ها، 120 جلد کتاب دیگر نیز با تحقیق، توضیح و یا مقدمه و اشراف ایشان در ایران و ایتالیا و مصر و ... چاپ و منتشر شده است .

از جمله آثار استاد، ترجمه و تحقیق «امام على صداى عدالت انسانى» استاد جرج جرداق در 5 جلد و 3000 صفحه است که تاکنون ده ها بار و در ده‌ ها هزار نسخه چاپ شده است. تدوین و تحقیق و نشر مجموعه آثار سیدجمال ‏الدین حسینى (افغانى) در 10 جلد، در بیش از 3000 صفحه در ایران و مصر، یکى از خدمات ارزنده دیگر استاد و در واقع، محصول نیم قرن تلاش و کوشش و تحقیق و بررسى در کشورهاى اسلامى و عربى است. مجموعه «حرکت ‏هاى اسلامى معاصر» در 20 جلد (تاکنون 10 جلد آن چاپ شده است)، «اسناد نهضت اسلامى ایران» در 10 جلد (6 جلد آن تاکنون انتشار یافته است) و «مجموعه آثار استاد علامه طباطبائى» در 24 جلد از جمله آثارى است که استاد در تألیف، جمع ‌آورى یا تحقیق و ویرایش آن ها زحمت و رنج فراوان را پذیرا شده است.

علاوه بر تألیفات و ترجمه‏ هاى خود ایشان، استاد همواره در تدوین و تنقیح و نشر آثار اساتیدى چون : آیت ‏الله کاشف ‏الغطا، علامه سیدمحمدحسین طباطبائى، حاج سراج انصارى، سیدمحمد محیط طباطبائى، سیدغلامرضا سعیدى، محمد نخشب و... کوشا بوده و خدمات ارزنده‏ اى را در حفظ فرهنگ اسلامى و نشر اندیشه اصیل اسلامى ارائه داده است. و به همین دلیل است که استاد محمدرضا حکیمى ایشان را «فرهنگبان کوشا» نامیده اند. (3)

بیشتر کتاب ‏ها و آثار خود استاد خسروشاهى در زمینه مسائل فرهنگی، اجتماعى و سیاسى مورد نیاز جامعه اسلامى است. این آثار به تصدیق اهل خرد، در روشنگرى نسل جوان معاصر، بى شک تأثیر بسزایی داشته است.

استاد از سال 1332 شمسی و تاکنون، با اغلب مطبوعات اسلامى از جمله : مکتب اسلام، مکتب تشیع، معارف جعفرى، راه حق، نداى حق، وظیفه، مجموعه حکمت، نور دانش، آیین اسلام، مسلمین، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار، پیکار اندیشه، مهد آزادى و ... همکارى داشته است که نتیجه این همکاری درج صدها مقاله در این مطبوعات مى ‏باشد. پس از پیروزى انقلاب، استاد بیشترین همکارى قلمى را با روزنامه «اطلاعات» دارد.

استاد خسروشاهی در سطح جهانى، با شرکت در کنفرانس ‏ها و کنگره‏ هاى اسلامى در کشورهاى اروپایى و اسلامى، از جمله پاکستان، مصر، الجزایر، عربستان، سوریه، قطر، ترکیه، لبنان، ایتالیا، انگلیس، آلمان، سوئیس و ...به ‌عنوان نماینده امام خمینى و یا نماینده حوزه علمیه قم فعال بوده است. (4)

در مسئله تقریب بین مذاهب اسلامى، آیت ‏الله خسروشاهی از نیم قرن پیش، از پیشگامان این حرکت اصلاحى به ‏شمار مى ‏رود. مکاتبات ایشان با علامه شیخ محمدتقى قمى - مؤسس دارالتقریب قاهره – گواه این سابقه بلند است. در این راستا، استاد با اغلب حرکت ‏هاى اسلامى معاصر و رهبران آن ها در سراسر جهان اسلام، ارتباط و پیوند نزدیکى داشته است. (5)

استاد خسروشاهی در سال 1352 شمسى، «مرکز بررسی هاى اسلامى قم» را به عنوان مرکزی وابسته به حوزه علمیه قم، تأسیس و به ثبت رساند و سپس در سال 1361، «مرکز فرهنگى اسلامى اروپا» را در رم -ایتالیا- تأسیس نمود. هر کدام از این دو مؤسسه ده‌ ها کتاب ارزشمند در زمینه ‏هاى اسلامى، از جمله قرآن مجید و نهج ‌البلاغه را به زبان‌ هاى عربى، انگلیسى، ایتالیایى، آلمانى و … ترجمه و منتشر کرده اند که این اقدام در نشر فرهنگ اسلامى در سطح دنیا، از ارزش بالایی برخوردار است .

فعالیت‏ هاى سیاسى استاد از سال 1332 شمسی پس از آشنایى نزدیک با آیت ‏الله کاشانى، آیت‏ الله طالقانى و شهید نواب صفوى آغاز گردید. به همین دلیل، از همان دوران تا زمان پیروزى انقلاب اسلامى، بارها در قم، تهران و تبریز دستگیر، زندانى و یا تبعید شده که آخرین آن تبعید به «انارک» یزد به مدت سه سال بود که مرحوم آیت ‏الله پسندیده و حضرت آیت‏ الله ناصر مکارم شیرازى نیز در آنجا حضور داشتند و با آغاز انقلاب اسلامى همگی آزاد شدند.

استاد پس از پیروزى انقلاب اسلامى، نخست به مدت 2 سال، به ‏عنوان نماینده امام خمینى ‏(ره) در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى فعال بود (6) و سپس به عنوان سفیر ایران در واتیکان انتخاب شده و به مدت 5 سال، در این سمت به فعالیت پرداخت. تأسیس «مرکز فرهنگى اسلامى اروپا» در رم و تأسیس دو ماهنامه انگلیسى زبان اینکوایرى (Inquiry) و افریکن ایونتس (Aferican Events) و هفته نامه عربى «العالم» در لندن - با همکارى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى- از آثار این دوره است. در مدت حضور ایشان در ایتالیا، علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجید و نهج‌البلاغه به زبان ایتالیایى و نشر ماهنامه ‌اى به نام «جهان نو» به ایتالیایى، طی مدت 5 سال جمعاً 162 کتاب و نشریه به زبان ‏هاى فارسى، عربى، انگلیسى، ایتالیایى و فرانسوى منتشر و در سراسر جهان توزیع شد .

در دوره اقامت سه ساله در قاهره به‏ عنوان رئیس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر حضور در محافل علمى - سیاسى و سخنرانى و مصاحبه تلویزیونى و مطبوعاتى و ده ها نوبت ملاقات با شیخ الازهر و مقامات علمى - سیاسى مصر، بیش از 50 جلد کتاب و نشریه درباره انقلاب اسلامى ایران، تشیع و اهل بیت (علیه السلام) تألیف و یا با همکارى و مساعدت ایشان در مصر منتشر گردید که این خود خدمت بزرگى در راستاى‏ وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامى است.

مهمترین این آثار : «نهج ‏البلاغه» با مقدمه استاد و شرح شیخ محمد عبده، «اهل البیت فى مصر»، «صحیفه سجادیه»، «حقیقه علاقه عبدالناصر بالثوره الاسلامیه فى ایران»، «عبدالله‏ بن ‏سبا بین الواقع والخیال»، «ادعیه اهل البیت»، «الامام على بن ابیطالب»، «الامام الحسین»، «الامام جعفر الصادق»، «الطریق الى مذهب آل البیت» و «عقیدتنا» است.

استاد خسروشاهی علاوه بر زبان فارسى، عربى، ترکى آذرى و ترکی استامبولى به زبان انگلیسى و ایتالیایى هم آشنایى دارد و پس از مراجعت از واتیکان، ضمن ادامه اشتغال در وزارت امور خارجه به عنوان مشاور وزیر، در دانشگاه‌ هاى تهران، از جمله دانشکده حقوق و علوم سیاسى و دانشکده روابط بین ‏الملل وزارت امور خارجه به تدریس پرداخت.

استاد به مدت شش سال، با انتشار فصلنامه پـُرارج «تاریخ و فرهنگ معاصر» به نشر حقایق و روشن ساختن زوایاى تاریک تاریخ معاصر ایران و جهان اسلام در چندین هزار صفحه پرداخت که بى‏ شک این فصلنامه فرهنگى تاریخى به مثابه یک منبع مستند، همواره مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

هم چنین، ویژه ‏نامه هایى زیر نظر ایشان از سوى مرکز بررسی هاى اسلامى منتشر شد که قرار بود بالغ بر پنجاه جلد گردد، ولى متأسفانه به علت مسافرت به خارج از کشور و اشتغالات دیگر، تاکنون فقط 3 جلد از آن ها منتشر شده است. انتشار مرتب هفته ‏نامه «بعثت» که هم ‏اکنون وارد سی و پنجمین سال انتشار خود شده و تاکنون بیش از 1500 شماره از آن منتشر شده است - و همچنان انتشار آن ادامه دارد - از دیگر فعالیت‏ هاى فرهنگى استاد است .

مرکز بررسی هاى اسلامى- قم
(گروه تاریخ - رجال معاصر)