1. پیام به یاسر عرفات (10 شوال 1398):
بسم الله الرحمن الرحیم
«جناب آقاى یاسر عرفات رئیس کمیته اجراییه سازمان آزادى بخش فلسطین
از سلامت جناب حجت الاسلام آقاى سیدموسى صدررئیس مجلس شیعیان لبنان، هیچ گونه اطلاعى ندارم و موجب نگرانى این جانب است. از جناب عالى تقاضا دارم که هر چه زودتر از مکان ایشان اطلاع پیدا کرده و این جانب را از سلامت ایشان آگاه گردانید.
توفیق جناب عالى را در اهداف اسلامى خواستارم.»
روح الله الموسوى الخمینى2

2. پیام به حافظ اسد (20 شوال 1398):
بسم الله الرحمن الرحیم
«پس از اهداء سلام، این جانب از غیبت جناب حجت الاسلام آقاى سیدموسى صدر نگران و متأثرم. از جناب عالى تقاضا دارم که این موضوع را با سران کشورهایى که در قضیه فلسطین اجتماع کرده اند، در میان گذارید و اهتمام آنان را جلب نمایید.
ما و ملت ایران در این عصر گرفتار رژیمى هستیم که با اتکا به پشتیبانى آمریکا ملت را در آتش دیکتاتورى و کشتارهاى دسته جمعى و سلب همه آزادیها مى سوزاند. ما از شما سران دولتهاى اسلامى براى رهایى ملت بى پناه ایران کمک مى خواهیم. برادران مسلمان شما در زیر چکمه دژخیمان شاه خرد شده اند و حکومت نظامى که در اکثر شهرستانهاى مهم ایران برپاست، ملت را به جان آورده.
از پیامبر اسلام صلى الله و آله و سلم نقل مى شود: «کُلُّکُمْ راع و کُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّته»، همه افراد و از جمله شما سران دولتهاى اسلامى که قدرت دفاع از ملت مظلوم ما را دارید، مسئول هستید.»
والسلام علیکم و رحمه الله وبرکاته
روح الله الموسوى الخمینى3

3ـ بیانات امام خمینى خطاب به هیأت لیبیائى راجع به سرنوشت امام موسى صدر
بسم الله الرحمن الرحیم
«ما نگران سرنوشت امام موسى صدر هستیم و میخواهیم به محض بازگشت به لیبى، به سرهنگ قذافى بگویید هر چه زودتر در مورد سرنوشت امام موسى صدر رسیدگى کند.»
از طرف هیأت نمایندگى لیبى از امام خمینى خواسته شد اجازه دهند سرهنگ قذافى براى عرض تبریک به ایران بیاید.
امام خمینى پاسخ داد: من فعلاً به قم میروم و این دیدار را به زمان دیگرى موکول کنید.4

4ـ در دیدارباعلامه بزرگوار، شیخ محمدمهدى شمس الدین وهیئت لبنانى همراه
مسلمین باید خودشان را مکلف بدانند و گمان نکنند که اگر پیروز نشدند نیستند پیروز. اگر معنویات ما محفوظ باشد، گرایشمان به قرآن محفوظ باشد، چه شهادت براى ما حاصل بشود که نیل بزرگى است و چه پیروز بشویم. ما الحمدالله در همه جاها پیروز هستیم و احدى الحسنیین براى ماست، انشاءالله.
و ما امیدوارمى که یک روزى با جنابعالى، با آقاى آقاسیدموسى صدر سلمه الله تعالى، در قدس با هم برویم نماز بخوانیم انشاءالله. و ما مأیوس نیستیم و مسلمین باید با قدرت پیش بروند و امروز تقریباً ابرقدرتها رو به شکستند.5

5ـ بیانات امام خمینى در جمع اعضاى خانواده امام موسى صدر «رهبر شیعیان لبنان»
بسم الله الرحمن الرحیم
آن چیزى که همه مطالب را آسان میکند این است که ما و ملت ما و آقاى صدر سلمه الله تعالى به دنبال مکتب، یک گرفتارى پیدا کردیم. وقتى که مساله، مساله وظیفه است، وظیفه ما این است که براى اسلام خدمت بکنیم و در این وظیفه اگر هر مقدارى که موفق به اجراى آن امورى که درنظر داریم بشویم، این یک خیرى است فوق اصل خیر و اگر موفق نشویم، اصل خیرش که عبارت از این است که ما در راه خدمت به اسلام و مکتب هستیم، آن جائى نمیرود.
آقاى صدر را که من سالهاى طولانى دیده ام، بلکه باید بگویم من بزرگ کرده ام ایشان را، من فضائلشان را میدانم و خدمت هائى که بعد از آنکه به لبنان رفته اند، کرده اند، آن هم میدانم و آنچه که لبنان احتیاج به ایشان دارد، باز آن را هم میدانم و من امیدوارم که انشاالله ایشان برگردنند به محل خودشان و مسلمین آنجا از ایشان استفاده کنند.
همین حالا هم که ایشان میگوئید که شواهد داریم که درلیبى هستند، همین امر، در راه خدمت به مکتب و خدمت به اسلام است، این هم براى ایشان عبادت نوشته میشود و براى ماها هم این امورى که واقع میشود، باید سهل باشد، از باب اینکه راه اسلام ـ است ـ و ما مطلعیم که اولیأ اسلام که در رأس آنها رسول خداست، آنقدر زحمت کشیدند، تمام مدت عمرش را پیغمبر در زحمت و تعب بوده است و بعد از او هم ائمه ما همینطور بوده اند که یک روز خوش به اصطلاح مادیین نداشتند، گرچه همه خوش بودند… به ….اصطلاح عرفا و اسلام شناسها.
در هر صورت، این یک شیوه بوده است که از اول اولیأ اسلام داشتند و در راه هدف خودشان حبس رفته اند و کشته شده اند و زجر کشیده اند و آقاى صدر حالا دو سال است که در حبس هستند، لکن جد ایشان هفت سال میگویند، مسلم بوده، احتمال چهارده سال هم هست. این یک راهى بوده است که همه اولیا خدا، نه فقط آنهائى که در زمان اسلام بودند، قبل از اسلام هم انبیاء و اولیائى که بودند راهشان همین بوده، اینطور نبوده است که آنها در رفاه مادى باشند و در ـ عرض کنم ـ کارهاى چه؟ وقتى که تاریخ انبیا را ملاحظه کنید میبینید که سرتاسر تاریخ انبیا مجاهده و زحمت و تعب بوده است، لکن آنها خوش بودند به اینکه در خدمت آن هدفى که دارند، بودند و این مایه افتخار شما هست و خانواده آقاى صدر که یک فرد لایقى که خدمت میکرد، در راه خدمت گرفتارى پیدا کرده است و من امیدوارم که این گرفتارى…؟ …زود سر بیاید و من دعا به ایشان میکنم و خواهم کرد و امیدوارم که زودتر انشاءالله ایشان خلاص بشوند و برگردند.
و قضیه لبنان و ایران و اینها، شما میدانید که اینها قضایاى مختلفى نیستند. مسلمانها هر جا هستند، باید با هم باشند و آن چیزى که رنج است براى یک طایفه اى، براى طایفه دیگر هم همان مسأله و رنج باشد. مسائلشان جدا نباید باشد. اینکه ما ایرانى هستیم و آنها لبنانى هستند یاجاى دیگرى هستند، در اسلام مطرح نیست. اسلام همه افرادى که ایمان به خدا آورده اند همه آنها را برادر میداند و حساب جداگانه ندارد که حسابى براى عرب باز کرده باشد، یک حسابى براى عجم باز کرده باشد، یک حسابى براى ما ایران باز کرده باشد و یک حسابى براى کجا! این حسابهائى که پیش مردم مادى که مطرح است که ما ایرانى هستیم و براى ایران باید چه بکنیم، یا اینکه بگوید ما عراقى هستیم و براى چه، این حسابها در اسلام نیست. اسلام میخواهد که همه دنیا یک عائله باشد و یک حکومت در همه دنیا، آن هم حکومت عدل، برقرار باشد و همه افراد، افراد همان عائله باشند و لهذا ما مکرر این معنا را گفته ایم که این قضیه که شاید صحبتش در همه جا هست که ملت ایران مثلاً جدا، ملت عراق جدا، هر کدام یک عصبیتى براى او داشته باشد و حتى به اسلام کار نداشته باشد و به ملت و به ملیت کار داشته باشد، این یک امر بى اساسى است در اسلام، بلکه مضاد با اسلام است.
اسلام در عین حالى که وطن را، آنجائى که زادگاه است، احترام میگذارد، لکن مقابل اسلام قرار نمیدهد. اساس، اسلام است اینها دیگر بقیه اش فرع اند و اساس آنهائى که مکتبى هستند خدمت به اسلام است; این خدمت اگر در لبنان باشد خدمت است، اگر در ایران باشد خدمت است، اگر در هر جا، اگر درحبس هم باشد خدمت است، اگر بیرون هم باشد خدمت است. ایشان الان هم در خدمت است، براى اینکه وقتى در راه اسلام یک کسى این مصائب را دید (که نباید اسمش را مصائب گذاشت) وقتى درراه اسلام باشد، همه چیز آسان میشود، همین میشود.
شما میبینید که حتى این جوانهائى که الان در اینجا و در لبنان و اینها مشغول خدمت هستند چه روحیه هاى دارند. همین دیروز یک جوانى آمده بود اینجا میخواست یکزنى را عقد کند. بعد از اینکه صحبت از مهر شد، آن زن گفت که مهر منرا این قرار بدهید که به مکه من را ببرد. این جوان میگفت که من زنده نیستم تا تو را به مکه ببرم من شهید میشوم. بالاخره با مدتى صحبت ما راضیش کردیم به اینکه، انشاالله شما هستید و خدمت میکنید. این یک روحیه خیلى خوبى است که در جوانها پیدا شده است و امیدوارم که در همه ما این روحیه پیدا بشود و آن روحیه مکتبى توجه به مکتب، نه توجه به امور دیگر.
من از خداى تبارک و تعالى مسئلت میکنم که ما را و شما را دلخوش کند به اینکه ایشان برگردند پیش ما و به خدمت خودشان ادامه بدهند. انشاالله. خداوند به همه عائله ایشان در این فراق صبر بدهد و چشم همه را بوجود ایشان انشاالله، روشن کند تا ایشان برگردند و به خدمت به مکتب موفق بشوند و شیعه هاى لبنان هم از وجود ایشان استفاده بکنند بلکه همه مسلمانها، انشاالله.6
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

6ـ در دیدار با کودکان یتیم لبنانى:
… من از همه شما اطفالى که بواسطه جور مجرمین بى پدر شده اید، به همه شما تسلیت عرض میکنم و ما هم شریک غم شما هستیم. در اینکه از آقاى موسى صدر بى اطلاعیم و ما شریک غم شما ملت عراق هستیم که آقاى صدر و خواهر عزیز ایشان را به آنطور فضاحت کشتند و شکنجه کردند و ما شریک غم همه مظلومین جهان هستیم و پشتیبان همه مظلومان جهان و باید مظلومان جهان، خودشان قیام کنند بر ضد مستکبرین.
مستضعفین نباید بنشینند که دولتهایشان این کارها را بکنند، خودشان انجام بدهند.
خداوند انشاءالله اسلام و مسلمین را قدرت بدهد و شما برادران و خواهرانى را که از منزلهاى خودتان آواره شده اید، نصرت بدهد.7

7ـ بیانات امام خمینى در جمع اعضاى سازمان جنبش امل (لبنان)
بسم الله الرحمن الرحیم
از اول مبارزات، قضایاى لبنان و فلسطین جزء مقاصد اصلى ما بوده است و از مسائل ایران جدا نبوده است. بطور کلى مسلمان نباید تنها نظرش طایفه اى از مسلمانان باشد. آقاى موسى صدر فرزندى از فرزندان من است. براى او متأثر و متأسفم و اقداماتى هم، چه در نجف و چه در ایران نموده ام و امیدوارم هرچه زودتر او را در بین خودمان ببینیم.
از آنجا که منطقه در شرف یک نهضت اسلامى عمومى است، آمریکا دست به طرح قضایائى زده است تا بلکه بتواند دست مردم بى پناه منطقه را از سرنوشتشان کوتاه کند. متأسفانه بعضى از دولتها هم آنها را کمک میکنند.
طرح سادات وفهد یکى است. برفرض که آمریکا یک طرح صددرصد اسلامى ـ انسانى بدهد ما باور نمیکنیم که آنها به نفع صلح و منافع ما گامى بردارند. اگر آمریکا و اسرائیل لااله الاالله بگویند، ما قبول نداریم، چرا که آنها میخواهند سر ما کلاه بگذارند. آنها که صحبت ازصلح میکنند میخواهند منطقه را به جنگ بکشند. شما متوقعید ما در مقابل آمریکا و اسرائیل و دیگر ابرقدرتها که مى خواهند منطقه را ببلعند، بى تفاوت باشیم؟ نه ما با هیچ کدام از ابرقدرتها و قدرتها سر سازش نداریم. نه تحت سلطه آمریکا میرویم ونه زیر بار شوروى. ما مسلمانیم و میخواهیم زندگى کنیم. ما میخواهیم زندگى فقیرانه داشته باشیم ولى آزاد و مستقل باشیم. ما این پیشرفت و تمدنى که دستمان پیش اجانب دراز باشد را نمیخواهیم، ما تمدنى را میخواهیم که بر پایه شرافت و انسانیت استوار باشد و بر این پایه صلح را حفظ نماید. ابرقدرتها میخواهند انسانیت انسانها را تحت سلطه قرار دهند و ما و شما و هر مسلمانى مکلف است در مقابل آنها بایستد و سازش نکند و طرحهائى از قبیل طرح سادات و فهد را رد کند. بر ما واجب است که اینگونه طرحها را که به نفع مستضعفین نیست محکوم نمائیم.
من به شما اطمینان میدهم که مسائل ما از شما جدا نیست ولى شما خوب میدانید که آمریکا و عوامل داخلى اش یک لحظه ما را آرام نگذاشتند، لذا اگر ما به شما کمک شایانى نکردیم، چون گرفتار این جنایتکاران هستیم. ما لبنان را از خودمان میدانیم. شیعیان لبنان و ایران و مسلمانان همه جهان، یکى هستند. ما امیدواریم تا وحدت خودمان را حفظ نمائیم. مسأله اى را که مى خواهم اکیداً به شما تذکر دهم این است که این معنا که «نمیشود با قدرتهاى بزرگ طرف شد» را از گوشهایتان بیرون کنید. شما بخواهید، میتوانید زیرا پشتیبان شما خداست. این زمزمه هائى را که ابرقدرتها به وسیله ایادیشان کرده اند که تا متکى به یکى از دو قدرت نشوید نمیتوانید به زندگى خود ادامه دهید، صددرصد غلط است. به روى پاى خودتان بایستید و محکم و استوار با خدا باشید وسعى کنید تا قبل از هر پیشرفتى، در انسانیت پیشرفت کنید، در این صورت خداوند ما را یارى خواهد کرد تا بتوانیم استقلال و آزادى و اسلام مان را حفظ کنیم. انشاءالله موفق باشید.8
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

8ـ بیانات امام در دیدار با کادر رهبرى جنبش امل لبنان
ایران و لبنان و عراق و سوریه و بقیه بلاد اسلامى هیچ فرقى با هم ندارند. عده اى مى خواهند به اسم عربیت و عجمیت اختلاف بین ملتها ایجاد کنند و ما باید سعى کنیم تحت بیرق اسلام باشیم. اینکه مى بینید عراق به ایران حمله مى کند علتش گرفتن چهار وجب خاک نیست، بلکه اصلى ترین علت آنها از حکومت اسلامى واتحاد اسلامى است.
امام در پایان این دیدار به آنان فرمودند: من از این که آقاى موسى صدر دربین شما نبوده است متأثرم. او مثل فرزند من است. او یک بازوى قوى براى اسلام بود.9
چند مصاحبه…

9ـ …سؤال: ناپدید شدن امام موسى صدر فکر هموطنان لبنانى را اشغال کرده است، آیا در خصوص آن تماسهائى برقرار کرده اید؟ و نتیجه تماسها چه بوده است؟
جواب: درخصوص وضعیت حجت الاسلام آقاى سیدموسى صدر که مورد علاقه بسیارى از مسلمین است، اقدماتى کرده ایم و متأسفانه تاکنون به نتیجه نرسیده ایم…10

10ـ … سؤال: به نظر حضرت آیت الله، چه کسانى در اخفاى امام موسى صدر نقش داشته اند؟ آیا به نظر حضرتعالى، امام موسى صدر هنوز زنده اند؟ آیا تصور میفرمائید که ایشان به لبنان برگردند یا خیر؟ بین شما و مجلس اعلاى شیعه در لبنان چه ارتباطى وجود دارد؟
جواب: راجع به اینکه ایشان را چه کسى مخفى کرده است، من اطلاعى ندارم، اما راجع به اینکه ایشان زنده اند و برگردند امیدوارم که زنده باشند و برگردند. من به ایشان علاقه دارم و امیدوارم که به سلامت برگردند و کار خودشان را ادامه دهند.11

11ـ … سؤال: چه اقداماتى راجع به امام موسى صدر فرموده اید؟
جواب: در زمانى که نجف بودم تلگرافى به آقاى یاسر عرفات و تلگراف دیگرى به رئیس جبهه صمود در سوریه نمودم و اینجا هم وقتى سفیر لیبى آمده بود، راجع به ایشان صحبت کردم. امیدوارم هر چهزودتر ایشان به لبنان مراجعت نمایند و به مبارزاتشان علیه اسرائیل ادامه دهند. من از این قضیه متأثرم و دعا میکنم که ختم به خیر شود.12

12ـ در مصاحبه با روزنامه «السفیر» (2/9/57):
«اقداماتى شده است، امیدواریم سودمند باشد و ایشان که مورد علاقه من و نیز شیعیان بلکه مسلمین لبنان است، هرچه زودتر به وطن خویش برگشته و به کار خود مشغول شوند.»13

13ـ در دیدار با سفیر سومالى در تهران (17/2/58):
ایشان در دیدار خود با سفیر کشور سومالى، نخست به اهمیت انقلاب ایران پرداختند و سپس به انقلاب فلسطین و تجاوزهاى دولت اسرائیل اشاره کردند، و بعد چنین فرمودند:
«…و اما راجع به آقاى صدر، ما از آن وقت که نجف بودیم و این قضیه واقع شد تا وقتى که پاریس رفتیم وبعد هم به ایران آمدیم، دنبال این قضیه بودیم. آقاى صدر در ایران متولد شده است و ایرانى است و با من سوابق زیاد دارد و بعد از این که ایرانى است، رفته است به لبنان و ما علاقه داریم، هم به اینکه ایرانى است و هم به اینکه در لبنان رئیس مجلس شیعى بوده است، علاقه داشتیم به اینکه این معما را حل بکنیم…»14

14ـ در دیدارباهیئت اعزامى مجلس اعلاى اسلامى شیعیان لبنان (31/2/58):
و همچنین در جمع نمایندگان شیعیان جنوب لبنان مى فرمایند:
«… آقاى صدر یک مردى است که من مى توانم بگویم که او را بزرگ کرده ام و به منزله یک اولاد عزیز است براى من، و من امیدوارم که ان شاءالله ایشان را به سلامت برگردند و به محل خودشان و بسیار مورد تأسف است که ایشان را ما الان نمى بینیم در بین خودمان…»15

——————————————————————————–
1 . با تشکر از مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره که نمونه کاملى از آنچه را حضرت امام درباره امام موسى صدر گفته اند، دراختیار ما قرار دادند. و ما علاوه برمجلات «صحیفه نور» ازمتن مورد اشاره نیز استفاده کردیم. «تاریخ و فرهنگ معاصر»
2 . صحیفه نور، ج1 ص232.
3 . صحیفه نور، ج2، صفحه 110.
4 . سخنرانى شماره: 123 مورخ: 17/12/1357 هـ . ش م: 9/4/1399 هـ . ق.
5 . سخنرانى شماره: 242 ـ 31/2/1358 هـ . ش ـ 24/6/1399 هـ . ق.
6 . سخنرانى شماره: 637 ـ 6/6/1359 هـ . ش ـ 17/10/1400 هـ . ق.
7 . سخنرانى شماره: 694 ـ 29/11/1359 هـ . ش ـ 12/4/1401 هـ . ق.
8 . سخنرانى شماره: 760 ـ 6/8/1360 هـ . ش ـ 29/12/1401 هـ . ق.
9 . سخنرانى شماره: 1117 ـ 10/4/1360 هـ . ش ـ 27/8/1401 هـ . ق.
10 . مصاحبه شماره: 14 مجله: المستقبل چاپ پاریس ـ 15/8/1357 هـ . ش ـ 5/12/1398 هـ . ق.
11 . مصاحبه شماره: 33 مجله: النهار، چاپ بیروت ـ 20/8/1357 هـ . ش ـ 10/12/1398 هـ . ق.
12 . مصاحبه شماره: 56 ـ 16/9/1357 هـ . ش ـ 6/1/1399 هـ . ق.
13 . صحیفه نور، ج3، ص228.
14 . صحیفه نور، ج6، ص125.
15 . همان، ج6، ص218.

منبع :فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر