به همت انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی با همکاری خوشه آسیب شناسی دینی و اخلاقی معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی، وبینار گرامیداشت مقام علمی و فرهنگی عالم مجاهد مرحوم آیت الله سید هادی خسروشاهی برگزار شد.

در این مراسم خانم دکتر فروغ پارسا رئیس پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، استاد دکترسید محمدمهدی جعفری نویسنده، مترجم، پژوهشگر متون دینی، فعال و زندانی سیاسی دوران پهلوی و استاد بازنشسته دانشگاه شیراز، حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری پژوهشگر و رئیس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی ‌راد پژوهشگر و استاد برجسته حوزه و دانشگاه و حجت الاسلام والمسلمین نقدی مدیر مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی و سید محمود خسروشاهی فرزند آیت الله خسروشاهی و تولیت کتابخانه مرکز بررسی های اسلامی قم به ایراد سخن پرداختند.

گفتنی است این مراسم از طریق لینک https://sbu.ac.ir/webinar مستقیما پخش شد. در ادامه گزارش مشروحی از این وبینار تهیه شده است که تقدیم می گردد.
مرکز بررسی های اسلامی قم – یونس عزیزی

در بخش بعدی از وبینار بزرگداشت مرحوم استاد خسروشاهی، حجت الاسلام والمسلمین استاد رضا مختاری به ایراد سخن پرداخت:

بسم الله الرحمن الرحیم

ومَثَل کَلِمَه طَیبَه کَشَجَرَهٍ طَیبَهٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ.‏

استاد خسروشاهی یکی از مصادیق این آیه شریفه هستند، بهره برداری کردم و استفاده کردم از سخنان اساتید گرامی و ‏سعی می‌کنم به شکل مختصر محورهایی از فعالیت‌های استاد خسروشاهی و خصایص روحی و اخلاقی‌اش را اشاره ‏کنم.

عمده محورهای فعالیت‌های علمی استاد خسروشاهی اینهاست که فهرست وار و موجز عرض می‌کنم: ‏

محور اول: احیای آثار شخصیت‌های جهان اسلام از جمله علامه طباطبایی رحمه الله علیه که 24جلد از ‏مجموعه آثار علامه طباطبایی را آماده کردند و بوستان کتاب چاپ کرده است.
همچنین مجموعه آثار سید جمال الدین اسدآبادی؛ غیر از تعلق خاطری که از دوران نوجوانی به مرحوم سید جمال ‏داشتند، علاوه بر نشر آثار و مقالات فراوان راجع به سید جمال الدین اسدآبادی، مجموعه آثار ایشان را هم در مصر وقم چاپ کردند ‏که قابل استفاده است؛ پس یک محور احیای آثار دیگران.‏

محور دوم: ترجمه و نشر آثار شخصیت‌های جهان اسلام از جمله ترجمه برخی از آثار علامه سید هبه الدین شهرستانی، ‏علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطا،ونشر برخی از آثارمرحوم حاج سراج انصاری، که تا روزهای آخر عمر هم پیگیر تجدید چاپ برخی ‏از آثار حاج سراج انصاری بودند که تحویل بوستان کتاب دفتر تبلیغات داده بودندو در نامه ای که مدتی قبل از وفاتشان ‏خطاب به بنده نوشتند ـ اگر فرصتی بود می‌خوانم ـ باز پیگیر چاپ مجدد آثار مرحوم حاج سراج در رد کسروی و ‏کسروی گری بودند.‏

محور سوم: آثار قلمی فراوان خودشان است که زیاد هم هست، اعم از کتاب ومقاله که باید بتفصیل فهرست ومعرفی شود

محور چهارم: نشریات متعدد و فراوان و مجلات مختلف و گوناگون که یا خودشان تاسیس و منتشر و مدیریت کردند یا ‏اینکه با آنها همکاری اساسی داشتند در قالب سردبیری و نویسندگی و ویرایش که بنده فهرست وار اسم ‏می‌برم: یکی تاریخ و فرهنگ معاصر که فصلنامه بسیار موثر و مفیدی بود که ۵ ویژه نامه هم چاپ کرد از جمله ویژه ‏نامه امام موسی صدر؛ مجله دیگر که همکاری وسیعی با این مجله داشتند مکتب تشیع ونیز مکتب اسلام که با هر دو ‏همکاری وسیعی داشتند، علاوه بر اینها ماهنامه پیام شادی که مدتی مدیر مسئولشان بودند، مجله نسل نو، فصلنامه ‏الهادی که به عربی منتشر می‌شد و هفته نامه بعثت که خودشان منتشر می‌کردند و تا آخر عمرشان ادامه داشت.‏

پس علاوه بر تالیف و نشر کتاب، در قالب مجله و هفته نامه هم فعالیت وسیع و گوناگون و متنوع برای طیف‌های ‏مختلف داشتند، الهادی یک نوع مخاطب داشت، پیام شادی مخاطبش کودکان و نوجوانان بودند، نسل نو همین طور.‏

محور بعدی: خدمات اجتماعی مثل سفیری ایران در واتیکان، اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در واتیکان بودند، رایزنی ایران در مصر که در ‏این مدت خدمات زیادی داشتند، همچنین شرکت در همایش‌ها و کنفرانس‌های جهان اسلام از حدود سال 50 ‏شمسی به این سو در الجزایر و جاهای دیگر.‏

محور بعدی: ارتباطات وسیع با دانشمندان جهان اسلام اعم از ایرانی و غیر ایرانی و طیف‌های مختلف اعم از روحانی و ‏دانشگاهی.‏

محور دیگری که خیلی کار کردند و آثاری در این زمینه‌ها دارند جریان‌های سیاسی و اجتماعی معاصر در کشورهای ‏اسلامی که می‌توان گفت از محدود و معدود کسانی بود که شناخت عمیقی از جریان‌های سیاسی و اجتماعی در ‏کشورهای اسلامی داشت و همچنین شخصیت‌های جهان اسلام.‏

مرحوم استاد خسروشاهی امتیازات متعددی داشتند که به برخی از آنها اشاره می‌کنم: یکی از امتیازات مرحوم استاد ‏خسروشاهی تواضع فوق العاده بود، با هر کسی ارتباط برقرار می‌کرد، ذره ای تکبر، تبختر، تفرعن، نه علمی و نه عملی، ‏در وجودش نبود. ‏

امتیاز بعدی انصاف علمی؛ هیچگاه تاریخ را تحریف نمی‌ کرد، کم و زیاد نمی‌ کرد، واقعیات را بیان می‌ کرد.‏

امتیاز بعدی: تحمل و مدارا؛ که با همه و عمده جریان‌ها ارتباط داشت، همه را تحمل می‌کرد، روابط علمی اش را با همه حفظ ‏کرده بود.‏

امتیاز دیگری که استاد داشت خاندان علمی، پدر، برادر، از شخصیت‌های طراز اول جهان اسلام، برادر بزرگوار ‏ایشان از دوستان امام خمینی، پدر بزرگوارشان از علمای بزرگ، و نیز جدشان؛ خلاصه دارای خاندان علمی عریق و اصیل و ریشه دار بود.

امتیاز دیگری که استاد داشتند ارتباط وثیق و عمیق با استادان وعلمای شیعه، صرف استادی و شاگردی نبود، با علمای بزرگ شیعه ‏ارتباط وثیق و عمیقی داشتند. با علامه طباطبایی، امام خمینی، شهید مطهری، مرحوم طالقانی و دیگران.‏

اینها ۵ محور از امتیازات این مرد بزرگ است که شرح فعالیت‌های علمی ایشان و معرفی خاندان ایشان در کتاب ‏خاندان علم و تقوا آمده و هنوز فهرست کاملی از مقالات و آثار ایشان در دست نیست، چون به هر مناسبتی در ‏روزنامه‌ها از جمله روزنامه اطلاعات مقاله مفید می‌نوشتند، و یکی از آخرین مقالاتشان که تحویل ما دادند و در کتاب ‏شیعه شماره 11 ـ 12 منتشر شد مقاله بسیار مفیدی است با عنوان «الشیخ ابوزهره و کتابه الامام الصادق علیه السلام ‏حیاته و عصره بین الحقایق و الاوهام» که نقد کتاب الامام صادق علیه السلام است که در شماره 11 و 12 مجله ‏کتاب شیعه چاپ شد و لازم است یک فهرست جامع و کاملی از مجموعه آثار و مجموعه مقالات ایشان، مثل مجموعه ‏ای که برای استاد ایرج افشار تدوین و چاپ شده، برای ایشان هم منتشر شود. ‏

از مجموعه آثار علامه طباطبایی که اشاره کردم 10 مجلد چاپ شده، هر جلدی بیش از 500 صفحه.

آشنایی بنده با استاد خسروشاهی و آثارشان از سال‌های 57 شروع شد، ولی ارتباطات بیشتر به مناسبت تاسیس موسسه ‏کتابشناسی شیعه و اینکه شرح حال بزرگان شیعه را تالیف و منتشر می‌کردیم، یک روز خدمت ایشان رسیدم و از ایشان ‏تقاضا کردم شرح حال سید جمال الدین اسدآبادی را برای ما بنویسند. استاد فرمودند که من کارهایم زیاد ‏است، یکی از دوستان ونویسندگان را که قبلاً در این زمینه کار کرده نام بردند، ایشان بنویسند و من نهایی ‏می‌کنم و با اشراف من ان شاءالله چاپ بشود. اینجا ارتباط وثیق ما شروع شد و بعد از آن، حدود ده سال پیش در سفری با ‏هم همسفر عتبات عالیات بودیم به مناسبت شرکت در همایش علامه سید هبت الدین شهرستانی که مرحوم مهندس شهرستانی در عراق ‏بانی آن بود، ما را دعوت کرد به عراق، در این سفر من در خدمتشان بودم، بنده و استاد سید محمد رضا جلالی و ‏آقای خسروشاهی با هم بودیم و به اتفاق مهندس شهرستانی عتبات را موفق شدیم زیارت کنیم. ‏در این سفر ارادت بنده به ایشان زیادتر شد، از خلقیاتش و روحیاتش. در این سفر هم باز پیگیر مطالب علمی بود. ‏همانطور که می‌دانید از اوایل جوانی تا آخر عمر مجذوب سید جمال الدین اسدآبادی و دنبال نشر آثار و مآثرایشان ‏بود، در این سفر هم در کتابخانه مرحوم علامه کاشف الغطا ‏من به ایشان گفتم در کتاب خطی «الحصون المنیعه» از شیخ علی کاشف الغطا پدر بزرگوار علامه شیخ محمدحسین ‏کاشف الغطا مطلبی راجع به سید جمال هست و صاحب اصول منیعه در استانبول خدمت سید جمال رسیده و ایشان را ‏دیده، خلاصه با اصرار استاد خسروشاهی موفق شدیم از کتابخانه کاشف الغطا در نجف اشرف مطالب اصول منیعه ‏راجع به سید جمال الدین اسدآبادی را تصویرش را بگیریم و ایشان منتشر کردند و ما هم در مجله کتاب شیعه ‏منتشر کردیم.‏

حدود یک ماه قبل از وفاتشان به موسسه کتابشناسی شیعه تشریف آوردند، همانطور که قبلا هم بارها آمده بودند، یک ‏بار به اتفاق استاد محمدجواد حجتی کرمانی و بارهای زیادی تشریف آورده بودند، آخرین باری که تشریف آوردند دو ‏کتاب از آثارشان را برای تجدید چاپ به موسسه کتابشناسی تحویل دادند: یکی کتاب شهید ثقه الاسلام تبریزی و ‏دیگری کتاب شهید شیخ محمد خیابانی و از ما خواستند اینها را تکمیل و منتشر کنیم.‏

من پایان سخنم را متن این نامه استاد قرار می‌دهم.‏

بعد از مقدماتی فرمودند: «بعد التحیه و السلام، محترماً به اطلاع جنابعالی می‌رسانم دو کتاب شهید ثقه الاسلام تبریزی ‏و شهید شیخ محمد خیابانی از علمای شیعه و شهید تبریز سالیانی پیش توسط مرکز اسناد تهران به چاپ رسید که نسخ ‏آن نایاب گردید و اکنون آن مرکز آمادگی انتشار مجدد آنها را ندارد و چون چاپ قبلی در محدوده خوانندگان خاصی ‏توزیع شده است به نظرم محافل حوزوی و علمی از آن بهره مند نشده اند. انتظارم آن است که دستور دهید یکی از ‏محققان آن موسسه محترم ضمن بازبینی به تکمیل احتمالی آن بپردازد و موسسه کتابشناسی به چاپ آن اقدام کند. ‏البته مولف! (با علامت تعجب) دنبال حق التالیف نیست اما انتظار چاپ کتاب را دارد. همانطور که چاپ کتاب «شیعه ‏چه می‌گوید» حاج سراج انصاری در رد کسروی گری را که آثار او به وفور توزیع می‌شود را انتظار دارد. و الامر الیکم.»

این کتاب اخیر را تحویل بوستان کتاب، انتشارات دفتر تبلیغات داده بودند برای انتشار و پیگیر آن بودند. ‏

از کسانی که برای تشکیل این محفل تلاش کردند تشکر می‌کنم، به روان پاک استاد درود می‌فرستم و حشر با اولیا و ‏انبیا را برای ایشان مسئلت می‌کنم و از تصدیع عذرخواهی می‌کنم. و السلام علیکم و رحمه الله